Rehabilitacja ścięgna Achillesa

Rehabilitacja ścięgna Achillesa jest kluczowym elementem powrotu do pełnej sprawności po zerwaniu i rekonstrukcji tej struktury, ale także po chirurgicznym wydłużaniu jej. Przy odpowiednio wdrożonym, indywidualnym planie terapeutycznym rokowania są dobre, a po zakończeniu rehabilitacji pacjent jest w stanie wrócić do codziennej aktywności, a nawet do uprawiania sportu.

Uszkodzenia ścięgna Achillesa

Najczęściej do uszkodzenia ścięgna Achillesa dochodzi wskutek jego przeciążenia i tendinopatii. Kumulowanie się mikrourazów ma miejsce zwłaszcza podczas pracy fizycznej wymagającej częstego chodzenia, biegania i naciągania miękkich struktur łydek, a także podczas uprawiania sportów takich jak siatkówka, tenis czy lekkoatletyka.

Zobacz również: Tendinopatia ścięgna Achillesa.

Ścięgno Achillesa jest fizjologicznie mniej ukrwione, co czyni je nieco bardziej podatne na uszkodzenia. Czynnikami ryzyka naderwania i zerwania ścięgna Achillesa są:

• nagła zmiana planu treningowego, szczególnie przy dokładaniu intensywnych ćwiczeń;
• podatność osobnicza – wykazano, że osoby z grupą krwi 0 mają większą tendencję do uszkodzeń ścięgna Achillesa;
• starzenie się organizmu;
• zwyrodnienie i degeneracja ścięgna Achillesa;
• przewlekłe stany zapalne ścięgien i mięśni;
• zaburzenia mechanizmów propriocepcji.

Jednym z często występujących uszkodzeń ścięgna Achillesa w dzisiejszych czasach jest jego skrócenie i przykurcz, co wynikać może z chorób takich jak dystrofia Duchenne’a, zaburzenia spastyczne, urazy rdzenia kręgowego czy mózgowe porażenie dziecięce. Jeśli ścięgno jest skrócone, a powyższe choroby nie zostały zdiagnozowane, najprawdopodobniej przyczyną będzie długotrwale utrzymywane wzmożone napięcie mięśni łydek i stopy, długotrwałe unieruchomienie, częste chodzenie na wysokich obcasach (w przypadku kobiet) bądź uwarunkowania wrodzone. Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów i nie powoduje rozluźnienia ścięgna Achillesa, lekarz podejmuje decyzję o operacyjnym wydłużeniu go.

Operacyjne wydłużenie ścięgna Achillesa

Istnieją 2 metody wydłużania ścięgna Achillesa – klasyczna i przezskórna. Pierwsza dotyczy całkowitego przecięcia skóry i tkanek podskórnych celem uwidocznienia ścięgna Achillesa. Następnie chirurg przecina je w kształt litery „Z”, rozsuwając jego końce i zszywając w odpowiedniej pozycji. Ten sam efekt można współcześnie osiągnąć metodą mniej inwazyjną, przezskórną. W jej przebiegu chirurg wykonuje zaledwie 3 niewielkie nacięcia (około 1 cm każde).

Rehabilitacja ścięgna Achillesa

Po operacji wydłużenia ścięgna Achillesa niezbędna jest rehabilitacja. Ścięgno nie jest w stanie samodzielnie odzyskać elastyczność i ślizg, dlatego warto skorzystać z pomocy doświadczonego fizjoterapeuty. Jeszcze przed zdjęciem szwów pacjentowi zaleca się elewację kończyny dolnej i wykonywanie chłodnych okładów. Przed operacją warto rozpocząć dodatkowo suplementację kolagenu, utrzymując ją przynajmniej do momentu powrotu do pełnej sprawności. Kolagen, jako podstawowy składnik budulcowy ścięgien, znacznie wpływa na przyspieszenie gojenia ścięgna Achillesa i poprawę jego elastyczności.

2.-4. tydzień

Po około 14 dniach od momentu operacji zdejmuje się szwy i w tym momencie fizjoterapeuta może już rozpocząć pracę manualną. Początkowo jest ona bardzo delikatna, skupia się na stymulacji czucia głębokiego i powierzchownego, a także na terapii blizny dopasowanej do aktualnego stanu gojenia się rany. Jeśli istnieje potrzeba, do planu fizjoterapii dołącza się postępowanie przeciwobrzękowe. Między 2. a 4. tygodniem po operacji wprowadza się ćwiczenia bierne inwersji i ewersji stopy w ustawieniu podeszwowym stawu skokowo-goleniowego. Gdy blizna będzie wygojona rozpoczyna się ćwiczenia czynne w zakresie bezbolesnym dla pacjenta. Stosuje się techniki wspomagające, takie jak m.in.:

• terapia manualna obejmująca trakcję i ślizgi w stawach stopy oraz w stawie kolanowym;
• masaż aplikatorem wieloigłowym;
• PIR (poizometryczna relaksacja mięśni);
• suche igłowanie;
• kinesiotaping.

Jednocześnie nie należy ograniczać się wyłącznie do samego ścięgna Achillesa. Fizjoterapeuta będzie pracował kompleksowo, opracowując również stopę, staw kolanowy oraz całą łydkę i niekiedy mięśnie kulszowo-goleniowe.

4.-6. tydzień

W dalszym ciągu nie należy gwałtownie i w całości rozciągać ścięgna Achillesa. Wprowadza się jednak stopniową naukę obciążania operowanej kończyny dolnej, początkowo w warunkach kontrolowanych. Ważne są ćwiczenia mięśnia czworogłowego, mięśni kulszowo-goleniowych oraz ćwiczenia równoważne. Pod koniec 6. tygodnia pacjent może zacząć aktywność na rowerku stacjonarnym. Wykonuje się w dalszym ciągu wszystkie poprzednie metody, dołączając do nich masaż funkcyjny, masaż tkanek głębokich, terapię punktów spustowych czy intensywniejsze ślizgi w stawach.

6.-16. tydzień

Po 6. tygodniu od momentu operacji można rozpocząć rozciąganie mięśnia trójgłowego łydki w zakresie bezbolesnym dla pacjenta. Odstawia się również łokciowe kule ortopedyczne, a pacjent zaczyna samodzielnie stawiać pierwsze kroki. Zadaniem fizjoterapeuty jest zauważanie i korygowanie wszelkich odchyleń od wzorca prawidłowego chodu. Praca nad wzmocnieniem mięśni łydki może rozpocząć się od ćwiczeń oporowych z wykorzystaniem gum elastycznych oraz ciężaru własnego ciała (np. wspięcia na palce). W 8. tygodniu wdraża się treningi propriocepcji. Pierwsze treningi dynamiczne mają miejsce w 14. tygodniu od momentu operacji.

Warto pamiętać, że podane ramy czasowe są jedynie umowne. Każdy pacjent wykazuje inne zapotrzebowanie i możliwości, dlatego każdorazowo fizjoterapia dobierana jest do jego aktualnego stanu zdrowia.