Endoproteza biodra

Endoproteza biodra to implant wstawiany w miejsce zniszczonego chorobą stawu biodrowego. Operację wykonuje się zwykle u osób starszych, zmagających się z przewlekłymi chorobami (zwłaszcza zwyrodnieniami), w konsekwencji których doszło do zaawansowanego uszkodzenia powierzchni stawowych. Takim pacjentem powinien zajmować się zespół interdyscyplinarny z ortopedą i fizjoterapeutą na czele.

Ryc.1. Zdjęcie RTG jednego z pacjentów naszego Centrum Fizjoterapeuty, który zgłosił się na rehabilitację po endoprotezie biodra.

Co to jest endoproteza biodra?

Endoproteza biodra to inaczej sztuczny staw biodrowy umieszczany operacyjnie w miejscu zniszczonego chorobą, naturalnego stawu. Taka proteza składa się z panewki, trzpienia oraz głowy. Jest wykonana w taki sposób, aby wiernie odtworzyć biomechanikę biodra i umożliwić pacjentowi samodzielne chodzenie. Wyróżniamy kilka rodzajów endoprotez:

całkowitą bezcementową;
przynasadową (o krótkim trzpieniu);
powierzchniową;
rewizyjną.

Rodzaj protezy zawsze dobiera lekarz w zależności od wieku, stanu zdrowia, masy ciała i poziomu aktywności fizycznej pacjenta. Zabieg endoprotezoplastyki wykonuje się w znieczuleniu przewodowym (podpajęczynówkowym lub zewnątrzoponowym) i trwa on 1-2 godziny. W tym czasie lekarz otwiera tkanki nad zniszczonym stawem biodrowym, usuwa fizjologiczne, niesprawne części i na to miejsce umieszcza endoprotezę, łącząc ją z naturalnymi tkankami organizmu. Następnie zaszywa ranę – szwy nadają się do zdjęcia po 10-14 dniach.

Zalecenia przed operacją endoprotezy biodra

Właściwe przygotowanie pacjenta przed operacją wpływa na szybszą rekonwalescencję, powrót do sprawności oraz zmniejszenie ryzyka ewentualnych powikłań. Przeprowadza się więc rehabilitację przedoperacyjną, obejmującą ćwiczenia poprawiające ogólną sprawność, wzmacniające siłę mięśni obręczy biodrowej i kończyn dolnych, a także zmniejszających przykurcze w stawach biodrowych. To również moment, w którym należy nauczyć pacjenta prawidłowego chodzenia o kulach.

Równie istotna jest edukacja pacjenta. Należy poinformować go, aby jeszcze przed operacją wprowadził do swojego mieszkania wszelkie zmiany, np. usunął dywaniki, o które można się potknąć lub zaopatrzył się w nakładkę na toaletę, dzięki której będzie siedzieć nieco wyżej podczas załatwiania potrzeb fizjologicznych. Pacjent powinien także kupić lub wypożyczyć kule ortopedyczne.

Zobacz również: Ból stawu biodrowego – przygotowanie do endoprotezoplastyki.

Zalecenia po operacji endoprotezy biodra

Rehabilitację należy rozpocząć już dzień po zabiegu. Są to wówczas głównie ćwiczenia oddechowe, a także teoretyczna edukacja pacjenta w zakresie dalszego usprawniania. W ciągu kolejnych 2 dni pacjent uczy się w prawidłowy sposób siadać, wstawać i chodzić. W pierwszych dniach podstawą rehabilitacji są ćwiczenia izometryczne w pozycji leżącej – nie trzeba do nich nawet wstawać z łóżka. Następnie wprowadza się ćwiczenia czynne, pamiętając, że zabronione jest uginanie stawu biodrowego powyżej 90 stopni. Pomocniczo wykorzystuje się krioterapię, aby zmniejszyć ból i obrzęk pooperacyjny. Pacjent otrzymuje zakaz zakładania nogi na nogę oraz zakaz rotowania operowanej kończyny.

Dopiero po około miesiącu, gdy rana dobrze się goi, a pacjent nie odczuwa dyskomfortu, można zacząć obracać się w łóżku na bok po stronie operowanej kończyny dolnej. Najlepiej utrzymywać gruby klin między stawami kolanowymi. Na boku po stronie nieoperowanej można kłaść się dopiero po około 3 miesiącach, wyłącznie z klinem między kolanami.

Późniejszy okres pooperacyjny ma kluczowe znaczenie, należy więc współpracować z fizjoterapeutą zajmującym się rehabilitacją pacjentów po endoprotezoplastykach. Miejsce ma nauka ergonomicznego chodu, reedukacja w zakresie koordynacji ruchowej i równowagi, a także trening stabilizacji centralnej. Jednocześnie stosuje się liczne techniki manualne, np. mobilizację blizn pooperacyjnych.

Endoproteza biodra – wskazania

Wskazaniem do wymiany biodra jest jego znaczne zniszczenie, najczęściej wskutek choroby zwyrodnieniowej stawów lub choroby reumatycznej (np. RZS). Objawy przemawiające za koniecznością operacji to przede wszystkim:

uporczywy ból utrzymujący się przez większą część dnia (nawet w spoczynku i w nocy), z niewielką lub krótkotrwałą poprawą po lekach przeciwbólowych;
trudności ze wstaniem z pozycji siedzącej;
trudności w chodzeniu, zwłaszcza po schodach;
ograniczenie codziennej aktywności życiowej wskutek problemów ze stawem biodrowym.

Poza zwyrodnieniami i RZS zabieg wykonuje się u pacjentów, u których doszło do zniszczenia powierzchni stawowych biodra w przebiegu jałowej martwicy głowy kości udowej (choroba Perthesa).