Przepuklina kręgosłupa – rehabilitacja

Przepuklina kręgosłupa to inaczej wypadnięcie krążka międzykręgowego (dyskopatia), który uciska korzeń nerwu, worek oponowy, a także sam rdzeń kręgowy, w zależności od stopnia zaawansowania (I-III). Do takiego zjawiska może dojść na wiele różnych sposobów. Może to być wypadek (np. komunikacyjny), stopniowe przeciążenie zwyrodniałych już struktur kręgosłupa podczas pracy fizycznej czy nagłe, gwałtowne spięcie nieprzygotowanych wcześniej mięśni połączone z ruchem zgięcia w kręgosłupie. Bardzo często okazuje się, że na prawdziwą przepuklinę kręgosłupa, zagrażającą zdrowiu trzeba sobie mocno zapracować. Ludzki organizm jest w stanie regenerować tkanki, z których jest zbudowany. Ale tylko wtedy, jeżeli zapienimy mu odpowiednie warunki, takie jak odpowiednie odżywianie się, sen, nawodnienie.

Przepuklina kręgosłupa w teorii (3 stadia)

Przepuklina kręgosłupa (dyskopatia) posiada główne trzy stopnie: protruzja, ekstruzja i sekwestracja.

Protruzja – niewielkie uszkodzenie wewnętrznych włókien pierścienia włóknistego krążka międzykręgowego z zachowaniem ciągłości zewnętrznych warstw pierścienia. W zależności od stopnia swojego zaawansowania może, ale nie musi wywoływać dolegliwości bólowych. W badaniu obrazowym (MRI lub TK) przepuklina może być uwidoczniona w zależności od jakości wykonywanego obrazowania.

Ekstruzja – całkowite przerwanie ciągłości struktury krążka (pierścienia włóknistego), które wiąże się z mocnym uwypukleniem, doskonale widocznym w badaniu obrazowym (MRI lub TK). Dolegliwości bólowe mogą obejmować nawet cały dermatom (miejsca unerwiane przez dany nerw wychodzący z rdzenia kręgowego) z uwagi na silny ucisk korzenia oraz rdzenia kręgowego.

Sekwestracja – tak jak w ekstruzji, jednak dochodzi już do rozlania się jądra miażdżystego (ma ono strukturę mniej więcej lekko ściętej galaretki). Jest to stadium, w którym pacjent odczuwa paraliżujący ból uniemożliwiający poruszanie się. Taka sytuacja wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej.

Diagnoza: przepuklina kręgosłupa. Czy muszę poddawać się operacji?

Bardzo często pacjenci zadają nam to pytanie i za każdym razem powtarzamy – to zależy. W zdecydowanej większości przypadków okazuje się, że w przypadku przepukliny kręgosłupa interwencja chirurgiczna nie jest potrzebna. Aby móc przekazać tą uspokajającą informację, fizjoterapeuta musi dokładnie zbadać pacjenta. Bardzo często potrafi on poświęcić niemal 20 minut, aby upewnić się w jaki sposób może pracować z pacjentem. Dokładny wywiad, historia chorób i urazów, które pacjent przeżył (często na pozór nie związanych z przepukliną kręgosłupa), analiza badania obrazowego w postaci RTG, MRI czy TK oraz testy funkcjonalne stanowią dobrą podstawę do rozpoczęcia pracy z pacjentem.

Przepuklina kręgosłupa to nie wyrok

Pamiętajmy, że przepuklina kręgosłupa to nie wyrok, choć może brzmi groźnie i na zdjęciach obrazowych wygląda wręcz niepokojąco. Jednak jak pokazuje praktyka każdy z nas posiada mniejsze czy większe zmiany zwyrodnieniowe (przepukliny kręgosłupa na różnych jego poziomach). Nie raz zdarzyło się, że pacjent, pomimo braku uskarżania się na ból kręgosłupa otrzymywał kontrolną diagnostykę obrazową np. w postaci rezonansu magnetycznego. Okazywało się, że na podstawie opisu badania pacjent w zasadzie nie powinien się już poruszać na nogach. Inną skrajnością są pacjenci, którzy uskarżają się na ciągły ból kręgosłupa, ale na obrazie rezonansu magnetycznego praktycznie nie widać żadnych zmian.
Najważniejsze to nie wpadać w panikę i otrzymać wnikliwą diagnostykę zarówno ze strony lekarza jak i fizjoterapeuty. Być może zajdzie potrzeba konsultacji u kolejnego lekarza czy fizjoterapeuty – im więcej opinii zbierzemy tym więcej będziemy wiedzieli na temat swojego stanu zdrowia. Z pewnością należy unikać specjalistów, którzy chcą leczyć lub wspomagać leczenie po 2-minutowej rozmowie (a czasem i krótszej).

Wspomaganie leczenia przepukliny kręgosłupa – rehabilitacja

Skrajności oczywiście zawsze będą się pojawiać, jednak czasami zdarza się i ta „prawdziwa” przepuklina kręgosłupa. Pacjent, u którego faktycznie doszło do poważnych zmian w obrębie krążka międzykręgowego, będzie miał zmienioną postawę ciała zarówno w statyce (próba stania prosto) jak i dynamice (np. chód czy skłon w przód). Może dojść do tzw. „shiftu”, czyli przekoszenia sylwetki pacjenta. Do takiego zjawiska dochodzi na wskutek licznych mniejszych czy większych kompensacji organizmu pacjenta. Próbuje on jak najlepiej dostosować się do aktualnie panujących warunków (przepuklina kręgosłupa z uciskiem na korzeń nerwu). Można powiedzieć, że próbuje „uciec” z korzeniem wykonując odpowiednie spięcie mięśni. Dodatkowo takim zmianom będzie towarzyszył ogólny ból w zajętym segmencie kręgosłupa, który będzie promieniował wzdłuż dermatomu. Bardzo często dochodzi do przepukliny kręgosłupa na wysokości kręgów L5 i S1, w związku z czym pojawi się ogólny ból w okolicy krzyżowej (lumbago). Do objawów można również zaliczyć promieniowanie przez pośladek do nóg, czasami nawet do podeszwy stóp (dermatom nerwu kulszowego). Ból uniemożliwia swobodne poruszanie się i generuje dalsze, obronne napięcia.

Cel rehabilitacji

Celem rehabilitacji przepukliny kręgosłupa będzie wspomaganie procesów regeneracyjnych uszkodzonego krążka międzykręgowego. Ważne jest zmniejszanie napięcia w obrębie układu nerwowego (a więc także i mięśni), które jest w ciągłym stanie walki z chorobą. Zbyt długo utrzymujące się napięcie (głównie w obrębie układu współczulnego autonomicznego układu nerwowego) może powodować nasilanie się dolegliwości bólowych, ciągłe uczucie zmęczenia i przede wszystkim zmniejszony potencjał regeneracyjny. Mówiąc ogólnie, fizjoterapeuta ma za zadanie przerwać błędne koło, które powoduje, że pacjent zamiast zdrowieć choruje coraz mocniej. W tym celu fizjoterapeuta sięga po niemal cały swój arsenał technik i metod jakimi dysponuje. Ich intensywność zależy także od tego co doprowadziło do przepukliny kręgosłupa i w jakiej kondycji był kręgosłup tuż przed wypadkiem.

Co tak na prawdę dzieje się podczas rehabilitacji?

Fizjoterapeuta ma za zadanie utworzyć jak najlepsze środowisko do regeneracji chorej struktury. Warto tutaj wspomnieć, że przepukliny nie da się po prostu wcisnąć czy wepchnąć z powrotem do kręgosłupa. W większości przypadków dochodzi po prostu do lizy, czyli powolnej destrukcji elementów krążka, które znajdują się tam gdzie nie powinny. Nasze ciało dysponuje niesamowitymi możliwościami. Są to procesy regeneracyjne oraz genialne konstrukcje (biologiczne) jak choćby opona twarda. Swoją nazwę zawdzięcza naprawdę solidnej strukturze (opona twarda to najsilniejsza bariera chroniąca rdzeń kręgowy). Spokojnie można porównać ją do struktury i wytrzymałości pasów bezpieczeństwa w samochodzie.

Jedną z metod radzenia sobie z przepukliną kręgosłupa jest umożliwienie wykonywania pacjentowi dowolnego ruchu w kręgosłupie. Dzięki temu, mówiąc bardzo ogólnie, opona twarda będzie sukcesywnie ścierała naddatek przepuklinowy. Należy także kontrolować stan zapalny – nie należy go od razu kompletnie niwelować, ale też nie można mu pozwolić na ekspansję. Może to wywołać szereg innych dolegliwości, nie tylko w obrębie kręgosłupa, ale w całym organizmie. Pozostała część technik to przede wszystkim techniki rozluźniające. Mają za zadanie wyciszyć niekiedy skrajnie wygenerowane przez układ nerwowy napięcia. Są nimi m.in. techniki terapii manualnej: gradobicie, TASK, miodowanie, a także terapia bańką chińską, Gua-Sha czy masaż tkanek głębokich.

Oczywiście należy nieustająco kontrolować stan pacjenta i np. po okresie 2-3 miesięcy od rozpoczęcia terapii wykonać ponowne obrazowanie przepukliny kręgosłupa.