Wzmożone napięcie mięśni podpotylicznych i mięśni szyi stanowi coraz częstszą patologię wśród osób w każdym wieku, a wpływa na to przede wszystkim nieodpowiedni tryb życia. Długotrwałe napięcie może prowadzić do licznych konsekwencji zdrowotnych. Najlepszym rozwiązaniem jest zapobieganie sytuacjom wzmagającym napięcie tych mięśni.

Napięcie mięśni podpotylicznych i szyi

Mięśnie szyi i mięśnie podpotyliczne

Mięśnie szyi podzielono na 2 okolice zwane trójkątami szyi:

Mięśnie te odpowiadają przede wszystkim za poruszanie i podtrzymywanie głowy. Dzięki nim możliwe są ruchy rotacyjne, zgięcia, wyprostu oraz skłonów bocznych.

Natomiast mięśnie podpotyliczne stanowią grupę 4 drobnych mięśni:

  • mięsień prosty głowy tylny mniejszy i większy;
  • mięsień skośny głowy górny i dolny.

Przebiegają one od wyrostków kolczystych bądź poprzecznych kręgosłupa na poziomie C1 lub C2 i kierują się (z wyjątkiem skośnego dolnego) ku kości potylicznej. Główną funkcją tych mięśni jest wspomaganie pociągania głowy do tyłu oraz rotacji. Ponadto pełnią ważną rolę w utrzymaniu stabilizacji głowy.

Co powoduje wzmożone napięcie mięśni podpotylicznych i szyi?

Najczęstszą przyczyną dolegliwości bólowych w obrębie karku jest nieprawidłowy tryb życia powodujący przeciążenia posturalne. Mogą one występować m.in. podczas:

  • długotrwałego spania lub siedzenia w niewygodnej pozycji;
  • pracy wymagającej pozycji, która napina mięśnie szyi;
  • nieprawidłowego siedzenia przed komputerem lub podczas czytania.

Spośród wszystkich przeciążeń posturalnych to właśnie niewłaściwa postawa w pozycji siedzącej najczęściej odpowiada za powstawanie zaburzeń. Postawa taka obejmuje zgarbienie pleców (zgięcie w odcinku piersiowym), wysunięcie głowy do przodu i pochylenie jej ku dołowi. W efekcie dochodzi m.in. do zniesienia lordozy szyjnej.

Wśród innych przyczyn można znaleźć długotrwałe narażenie organizmu na nadmierny stres lub wady postawy – wówczas chcąc leczyć wzmożone napięcie mięśni należy rozpocząć korekcję danej wady.

Przykładowe przyczyny napięcia poszczególnych grup mięśniowych zostały przedstawione poniżej.

Mięśnie podpotyliczne

Zaburzenie prawidłowej funkcji mięśni podpotylicznych zwykle towarzyszy zmianom czynnościowym w stawach głowowo-szyjnych. Zwiększenie ich napięcia powoduje wysunięcie głowy do przodu z równoczesnym wyprostem w stosunku do odcinka szyjnego kręgosłupa. W efekcie dochodzi do:

  • zablokowania w wyżej wymienionych stawach;
  • dolegliwości bólowych głowy;
  • tkliwości okolicy podstawy czaszki.

Mięśnie pochyłe

Zaburzenia mięśni pochyłych wiążą się z wadliwym stereotypem oddychania. Przewaga górnożebrowego nad znacznie korzystniejszym przeponowym powoduje wzmożone napięcie mięśni pochyłych, a nawet ich skrócenie. Bardzo często towarzyszy temu zablokowanie pierwszego żebra.

Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (MOS)

Wzmożone napięcie mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego może wiązać się z zaburzeniem funkcji różnych stawów, ponieważ jest on powiązany czynnościowo z połączeniem głowowo-szyjnym, szyjnym odcinkiem kręgosłupa i obręczą barkową. Jego napięcie może dodatkowo powodować bóle okolicy twarzy i bóle głowy.

Konsekwencje przewlekłego i wzmożonego napięcia mięśni

Nieleczone wzmożone napięcie mięśni podpotylicznych i szyi powoduje:

  • ograniczenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa;
  • migreny i nawrotowe, przewlekłe bóle głowy;
  • bóle w stawach skroniowo-żuchwowych, a tym samym wzmożone napięcie mięśni żwaczy;
  • wady postawy – okrągłe plecy czy forward head;
  • ból podczas próby wykonania ruchu szyi w jej pełnym zakresie ruchomości.

Wraz z upływem czasu nieprawidłowe wzmożone napięcie mięśni powoduje zmiany strukturalne stawów międzykręgowych. Konsekwencją może być także utrata elastyczności więzadeł, mięśni i ścięgien tej okolicy. Na przebiegu napiętych mięśni powstają tkliwe na dotyk miejsca, tak zwane punkty spustowe.

Leczenie

Niektóre osoby nawykowo przyjmują niewłaściwą postawę i nie znają przyczyny leżącej u podłoża problemu. W związku z tym przez całe życie zmagają się z bólem i napięciem mięśni szyi – tylko dlatego, że nie posiadają informacji niezbędnych do skorygowania postawy ciała. Na samym początku, gdy napięcie pojawiło się niedawno, istnieje możliwość szybkiego powrotu do prawidłowego balansu mięśniowego poprzez korekcję postawy ciała.

W miarę upływu czasu napięcie wzmaga się. Wówczas najkorzystniej dla pacjenta należy wprowadzić specyficzną pracę fizjoterapeuty m.in.:

  • terapię punktów spustowych – celem działania przeciwbólowego i rozluźnienia napiętych mięśni;
  • masaż tkanek głębokich – oddziałujący na powięzie okolicy szyi, głowy. Jeśli istnieje konieczność, należy opracować powięzie globalne;
  • terapię manualną – jeśli doszło do czynnościowego zablokowania stawów;
  • kinesiotaping – jako metoda wspomagająca utrzymanie głowy w odpowiedniej pozycji i odciążająca zarówno stawy jak i napięte mięśnie;
  • poizometryczną relaksację mięśni – celem rozluźnienia i rozciągnięcia;
  • trening autogenny Schultza – gdyż zwykle napięcie szyi wiąże się z napięciem całego ciała lub sytuacjami stresowymi.

Korzystne są także metody pomocnicze, do których można zaliczyć:

  • fizykoterapie (ciepłolecznictwo);
  • kinezyterapie (odpowiednie ćwiczenia).

Prawidłowa pozycja

Celem utrzymania prawidłowego napięcia mięśni podpotylicznych i szyi w pierwszej kolejności należy nauczyć się, jak utrzymywać prawidłową postawę ciała – zwłaszcza podczas pracy z komputerem. Monitor powinien być ustawiony na wysokości oczu użytkownika, centralnie przed nim. Ten z kolei nie powinien zbyt często i długotrwale pochylać głowy w dół. Dodatkowo warto regularnie organizować sobie przerwy w pracy, podczas których należy wykonywać proste ćwiczenia rozciągające. Jednym z takich ćwiczeń może być wykonywanie retrakcji w pozycji siedzącej. (cofania głowy – przybliżania brody do mostka)

Kinezyterapia

Ludzie myśląc o ćwiczeniach rozciągających stosunkowo rzadko biorą pod uwagę mięśnie szyi. Dopiero gdy dojdzie do jej sztywności, skupiają się na przywróceniu elastyczności napiętych mięśni.

Ćwiczenia należy rozpoczynać od pozycji komfortowej, w której nie czuć napięcia ani bólu. Początkowo są to podstawowe ćwiczenia ruchów szyi do granicy dyskomfortu (lecz niepowodujące bólu) i przytrzymanie. Bardziej zaawansowane ćwiczenia można wprowadzić po kilku dniach, gdy te podstawowe nie powodują już napięcia podczas ich wykonywania. Przykładowo, rozciąganie prostowników szyi można wykonać w pozycji siedzącej, kładąc splecione dłonie na kości potylicznej i zginając głowę do przodu starając się dotknąć brodą do mostka.