Zwyrodnienie stawu kolanowego to częsta dolegliwość zwłaszcza u osób w starszym wieku, jednak coraz częściej pojawiająca się również u młodszych pacjentów. Chorobę zwyrodnieniową uznaje się za tzw. chorobę cywilizacyjną, czyli rozwijającego się społeczeństwa. Jej rozwój ma duży związek z nieodpowiednim stylem życia, choć nie tylko. Przyczynia się do niej fizjologiczny proces starzenia się organizmu.

Zwyrodnienie stawu kolanowego

Pacjent ze zmianami zwyrodnieniowymi stawu kolanowego. Lewy staw kolanowy z lekkim zwyrodnieniem, prawy staw kolanowy z bardziej zaawansowanym zwyrodnieniem.

Zwyrodnienie stawu kolanowego – przyczyny

W warunkach fizjologicznych, czyli u zdrowej i sprawnej osoby, staw kolanowy zbudowany jest z powierzchni stawowych kości udowej i kości piszczelowej, łąkotek oraz rzepki. Powierzchnie stawowe pokrywa grubsza warstwa chrząstki stawowej, która pełni funkcje amortyzacyjne i umożliwia płynne przesuwanie się powierzchni stawowych względem siebie. Produkuje ona dodatkowo maź stawową, zaś bodźcem stymulującym tę produkcje jest choćby docisk powierzchni stawowych, który ma miejsce podczas aktywności fizycznej.

Wraz z upływem lat produkcja mazi stawowej maleje, zaś chrząstka stawowa zaczyna stopniowo się ścierać. Wszelkie mikroskopijne uszkodzenia nie są już naprawiane przez organizm, ponieważ traci on swoje naturalne zdolności regeneracyjne. Uszkodzenia nawarstwiają się, zaś wokół stawu mogą tworzyć się tzw. osteofity, czyli wyrośla kostne. Bezpośrednią przyczyną zwyrodnień w stawie kolanowym jest więc postępująca utrata chrząstki stawowej przy jej niedostatecznej odbudowie. Wyróżnia się przy tym wiele czynników, które znacznie przyspieszają ten proces:

  • przebyte operacje w obrębie stawu kolanowego, np. rekonstrukcja więzadła krzyżowego-przedniego czy artroskopia stawu kolanowego;
  • urazy doznane w obrębie stawu kolanowego, np. zwichnięcia czy skręcenia;
  • choroby spichrzeniowe, np. choroba Gauchera;
  • zaburzenia gospodarki hormonalnej i gospodarki wapniowo-fosforanowej, co ma miejsce np. u kobiet w okresie menopauzy;
  • osteoporoza;
  • deformacje kostne i wady postawy, np. kolana koślawe lub kolana szpotawe;
  • nadmierna eksploatacja stawów kolanowych związana z pracą fizyczną, dźwiganiem ciężkich przedmiotów czy intensywnym i zawodowym uprawianiem sportów;
  • otyłość i nadwaga;
  • choroby stawów, zarówno ortopedyczne, jak i reumatologiczne czy autoimmunologiczne.

Do rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów przyczynia się również zupełny brak aktywności fizycznej. Wówczas produkowana maź stawowa nie jest na bieżąco rozprowadzana po całych powierzchniach stawowych, co skutkuje zwyrodnieniem w określonych partiach stawu. Z kolei obecność wad kręgosłupa i skoliozy sprawia, że jeden ze stawów kolanowych jest bardziej obciążany, co również wiąże się ze wzrostem ryzyka zwyrodnienia w tym stawie.

Objawy zwyrodnienia stawu kolanowego

Pierwsze objawy choroby zwyrodnieniowej odczuwa się najczęściej w okolicach 45. roku życia. Są to:

  • ból kolan – może pojawiać się zarówno podczas aktywności fizycznej, jak i podczas długotrwałego siedzenia i bezruchu. W pierwszym przypadku ból aktywują czynności obciążające powierzchnie stawowe, takie jak wchodzenie i schodzenie po schodach lub bieganie. Z kolei ból kolan w spoczynku najczęściej pojawia się z samego rana po nocnym unieruchomieniu;
  • sztywność stawu – spada zakres ruchomości stawu kolanowego, nie jesteśmy w stanie wykonać np. maksymalnego, głębokiego przysiadu. Jest to możliwe dopiero po rozruszaniu stawu;
  • trzeszczenie w stawie – określane przez pacjentów jako chrupanie i strzykanie, pojawia się podczas poruszania się, czyli zginania i prostowania stawów kolanowych.

Wraz z postępem choroby zwyrodnieniowej mogą pojawiać się zaburzenia chodu powodujące utykanie, niepewny chód czy zmniejszenie równowagi. To zaś przyczynia się do częstszych wypadków i kontuzji. Osoby z chorobą zwyrodnieniową z powodu sztywności i bólu stawów kolanowych unikają większej aktywności fizycznej. Jest to jednak jest dużym błędem, ponieważ na dłuższą metę jedynie nasila to dolegliwości i przyspiesza proces degeneracji chrząstki stawowej. Konsekwencją braku ruchu jest również osłabienie mięśni kończyn dolnych.

Zwyrodnienie stawu kolanowego – leczenie

W pierwszej kolejności należy zmodyfikować styl życia, aby nie dopuścić do dalszego rozwoju zwyrodnienia i uchronić się przed jego negatywnymi konsekwencjami. Zaleca się codzienną aktywność fizyczną i ćwiczenia w pełnym zakresie ruchomości stawów kolanowych. Ćwiczenia powinien dobrać doświadczony fizjoterapeuta w zależności od zaawansowania zwyrodnienia, stanu i możliwości pacjenta. Na wizycie u fizjoterapeuty wykonywane są również techniki terapii manualnej odciążające powierzchnie stawowe i zmniejszające ból, a także techniki tkanek miękkich. Specjalista uczy w jaki sposób rozluźniać mięśni kończyn dolnych w warunkach domowych i jak je wzmacniać, aby tym samym zmniejszyć swoje dolegliwości związane ze zwyrodnieniem. Uzupełnieniem leczenia są odpowiednio naklejone aplikacje kinesiotapingu.

Dodatkowo należy wprowadzić do diety produkty bogate w cynk, magnez, fosfor, wapń, witaminę D, witaminę Kkwasy tłuszczowe omega-3. Sprawi to, że kości i stawy staną się silniejsze i bardziej wytrzymałe. Mając na uwadze fakt, że stawy w ludzkim organizmie budują związki takie jak kwas hialuronowy czy kolagen, również warto rozpocząć ich suplementację. Zaleca się rozpoczęcie jej już w okolicach 30. roku życia, co zmniejszy ryzyko zwyrodnień w przyszłości.

Wizyta u fizjoterapeuty