Złamanie obojczyka to kontuzja związana z urazami mechanicznymi, np. wskutek upadku czy wypadku. Zwykle dotyczy środkowej części obojczyka lub połączenia części środkowej i dystalnej. Zalicza się je do częstych urazów kostnych, ponieważ stanowi około 5% wszystkich złamań osób dorosłych oraz do 15% wszystkich złamań u dzieci.

Złamanie obojczyka

Przyczyny złamań obojczyka

Większość obrażeń obojczyka stanowi skutek bezpośredniego urazu okolicy barku, najczęściej wskutek upadku na bok. Rzadziej siła przenoszona jest przez ramię podczas upadku na odwiedzioną kończynę górną. Do przyczyn zaliczamy również wypadki komunikacyjne i sportowe. Ciekawostką jest, że najczęściej występującym złamaniem w okresie okołoporodowym u noworodka jest właśnie złamanie obojczyka. Uraz jest jednak równie częsty u osób dorosłych, co wiąże się z powyższymi sytuacjami. Obojczyk może także ulec złamaniu w sposób nietypowy, niezwiązany z urazem. Złamanie takie ma najczęściej charakter osteoporotyczny lub zmęczeniowy.

Wskutek działania dużych sił następuje złamanie kości i przemieszczenie powstałych w ten sposób odłamów. Koniec mostkowy obojczyka zostaje podciągnięty ku górze przez mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, natomiast koniec barkowy się obniża. Mechanizm ten warunkuje między innymi ciężar kończyny górnej oraz kierunek działania sił grawitacji.

Złamanie obojczyka – objawy

Typowymi objawami wskazującymi na złamanie obojczyka są:

  • silny ból w okolicy złamania;
  • obrzęk i zaczerwienienie;
  • zniekształcenie linii obojczyka;
  • upośledzenie ruchów kończyną górną w stawie ramiennym;
  • ból podczas głębokiego oddychania.

U pacjentów ze złamaniem obojczyka zazwyczaj można zauważyć charakterystyczne zniekształcenie z widocznym obrzękiem w okolicy urazu. Diagnozę potwierdza badanie RTG w projekcji AP. Wskutek złamania obojczyka może dojść do upośledzenia funkcji barku oraz spadku siły mięśniowej obręczy barkowej. W ocenie palpacyjnej charakterystyczny objaw stanowi balotowanie (sprężynowanie) obojczyka w stosunku do wyrostka barkowego łopatki pod wpływem ucisku.

Leczenie złamania obojczyka

Leczenie niepowikłanych złamań jest stosunkowo proste i zazwyczaj opiera się na terapii zachowawczej. Niezależnie od dokładności nastawienia odłamów oraz sposobu unieruchomienia uzyskuje się prawie zawsze zrost przy zachowanej funkcji kończyny. Rokowanie jest dobre. Bóle po 8 tygodniach od złamania mogą świadczyć o braku zrostu lub powstaniu stawu rzekomego, wymagają więc dodatkowej diagnostyki. Fizjoterapia po złamaniu obojczyka obejmuje:

  • ćwiczenia utrzymujące prawidłową ruchomość nadgarstka i stawu łokciowego;
  • ćwiczenia izometryczne utrzymujące napięcie mięśni obręczy kończyny górnej;
  • odciążenie kończyny górnej celem zapewnienia obojczykowi prawidłowych warunków do zrostu;
  • ćwiczenia wzmacniające – po około 2 miesiącach;
  • terapię manualną zbyt napiętych struktur grzbietu i obręczy barkowej;
  • kinesiotaping;
  • terapię na bazie PNF.

Równocześnie z rehabilitacją kompleksu barkowego należy prowadzić ogólny trening innych części ciała. Dodatkowo nie należy pomijać stawu mostkowo-obojczykowego, który przy takich złamaniach również wykazuje upośledzenie funkcji. Niezwykle istotne jest zaangażowanie pacjenta w cały proces terapii. Będzie on musiał codziennie wykonywać zalecone przez fizjoterapeutę czynności czy ćwiczenia.

Rehabilitacja po leczeniu operacyjnym

W niektórych przypadkach konieczne jest operacyjne leczenie złamania obojczyka. Takie postępowanie zawsze wiąże się z koniecznością wdrożenia fizjoterapii pooperacyjnej. Bezpośrednio po zabiegu pacjent musi odciążać kończynę górną przez okres około 2-6 tygodni. W początkowym okresie usprawniania stosuje się metody przeciwbólowe, przeciwobrzękowe i stymulujące zrost kostny (drenaże, zabiegi fizykalne, techniki manualne). Całość uzupełnia się kinesiotapingiem. Po stabilnym zespoleniu obojczyka rehabilitację rozpoczyna się już po kilku dniach.