Wysokie ustawienie rzepki (rzepka alta) to patologia polegająca na nieprawidłowym ustawieniu rzepki w stosunku do szpary stawowej. W efekcie miejsce ma nieprawidłowy tor ruchu w stawie kolanowym, co zwiększa ryzyko licznych kontuzji i schorzeń, choćby chondromalacji rzepki. Zwykle zjawisko to ma charakter wrodzony i niemal zawsze wiąże się z dolegliwościami bólowymi tego stawu.

Wysokie ustawienie rzepki

Przyczyny wysokiego ustawienia rzepki

Zbyt wysokie ustawienie rzepki jest najczęściej wadą wrodzoną, co oznacza, że występuje bez żadnych konkretnych przyczyn. Nie jest efektem urazu czy kontuzji w dzieciństwie. Tak naprawdę nie do końca znane są dokładne przyczyny patologicznego ustawienia rzepki. Aby potwierdzić wysokie ustawienie rzepki należy wykonać badania:

Jak objawia się wysokie ustawienie rzepki?

Przy wysokim ustawieniu rzepka podczas wyprostu traci kontakt z kłykciami kości udowej, które stabilizują jej położenie, jest więc w większym stopniu narażona na zwichnięcie. Wysokość położenia rzepki względem pozostałych struktur stawu kolanowego determinowana jest w największym stopniu długością jej więzadła. Zwiększony wskaźnik Insalla-Salvatiego, będący stosunkiem długości więzadła rzepki do jej całkowitej długości jest czynnikiem ryzyka nawrotowego zwichnięcia rzepki. Objawy zbyt wysokiego ustawienia rzepki widać zarówno w młodym wieku, jak i u starszych osób. W młodym wieku zauważa się przede wszystkim:

  • ból w stawie kolanowym – zwykle podczas aktywności wymuszającej dłuższe utrzymanie lekkiego zgięcia, np. przy narciarstwie czy korzystaniu z orbitreka;
  • chwilowy obrzęk kolana – zwykle po aktywności fizycznej.

W fazie późniejszej, najczęściej po 40. roku życia obserwuje się dodatkowo:

  • ból pojawiający się podczas czynności dnia codziennego, nawet korzystaniu ze schodów;
  • powiększenie zarysu stawu kolanowego, w sytuacjach, gdy rozwija się już zwyrodnienie kolana.

Ponadto osoby z wysokim ustawieniem rzepki mają skłonność do częstszego występowania lateralizacji rzepki, czyli jej przemieszczania w stronę boczną. Odmianą tej dolegliwości jest popularne tzw. boczne przyparcie rzepki. Wszelkie dolegliwości bólowe wynikają z przeciążenia w stawie rzepkowo-udowym.

Jak leczyć wysokie ustawienie rzepki?

Leczenie wysokiego ustawienia rzepki odbywa się w sposób zachowawczy. Podstawą jest odpowiednio dobrana fizjoterapia, bazująca na kinezyterapii (ćwiczenia) oraz terapii manualnej. Wspomagająco można korzystać z kinesiotapingu (wspomaga stabilizację i prawidłowe ustawienie rzepki w obrębie stawu rzepkowo-udowego) oraz zabiegów fizykalnych (działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie oraz zmniejszają obrzęki). Doraźnie można stosować farmakoterapię, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).

Wysokie ustawienie rzepki – operacja

Na dzień dzisiejszy nie ma żadnych wskazań do profilaktycznych zabiegów chirurgicznych polegających na przemieszczeniu rzepki ze zbyt wysokiego ustawienia do prawidłowego. Uważa się, że ewentualne działania niepożądane i długi czas rekonwalescencji nie równoważą efektów, które nawet mimo zabiegu są niepewne.

Wysokie ustawienie rzepki – rehabilitacja

Cel rehabilitacji wysokiego ustawienia rzepki zależy od stanu ogólnego pacjenta. Jeśli w danym momencie miejsce ma obrzęk i ból, fizjoterapeuta za pomocą odpowiednich technik może zmniejszyć te dolegliwości. Wówczas stosuje się elewację, zimnolecznictwo, kinesiotaping, trakcję czy oscylacje w obrębie stawu kolanowego, a także techniki dla okolicznych tkanek miękkich. Między napadami objawów stosuje się wszelkie techniki mające na celu prawidłowe ustawienie rzepki, przywrócenie jej właściwego toru ruchu oraz wzmocnienie mięśni odpowiedzialnych za jej dobrą pozycję. Przykładowo, rozciąganiu należy poddać mięsień czworogłowy uda i pasmo biodrowo-piszczelowe, zaś wzmocnieniu mięsień dwugłowy uda.

Wszystkie metody fizjoterapeutyczne dobierane są indywidualnie do pacjenta. Specjalista bierze pod uwagę oczekiwania, rodzaj wykonywanej pracy zawodowej, wiek oraz aktywność fizyczną swojego pacjenta. Dzięki temu efekty są korzystne i długotrwałe. Oczywiście liczy się również motywacja pacjenta, który powinien wykonywać zadane przez fizjoterapeutę zestawy ćwiczeń w warunkach domowych.