Dna moczanowa to choroba zapalna stawów wywołana krystalizacją moczanu sodu w płynie stawowym, fagocytozą kryształów i powstawaniem ich złogów w stawach i innych tkankach. Szacuje się, że choroba dotyczy zazwyczaj mężczyzn po 40. roku życia oraz kobiet po menopauzie.
Z czego wynika dna moczanowa?
Kwas moczowy stanowi końcowy produkt przemiany puryn. Przekroczenie jego dopuszczalnego stężenia w surowicy krwi definiuje się jako hiperurykemię, co stanowi przyczynę dny moczanowej. Wyróżnia się hiperurykemię pierwotną i nabytą. Nabytą powodują:
- zwiększona podaż puryn w diecie – pokarmy mięsne (szczególnie podroby), niektóre owoce morza, grzyby i jarzyny;
- przyśpieszony rozkład ATP – jako skutek np. nadużywania alkoholu;
- zwiększony rozpad nukleotydów – np. w przebiegu chorób limfoproliferacyjnych, mononukleozy, przyjmowania leków lub radioterapii;
- zmniejszone usuwanie kwasu moczowego przez nerki – np. u chorych z torbielowatością nerek;
- inne przyczyny – zbyt duży wysiłek fizyczny, zawał serca lub choroby tarczycy.
Wszystkie wymienione wyżej czynniki mogą spowodować ostry napad dny moczanowej. Z kolei hiperurykemię pierwotną wywołują genetycznie uwarunkowane nieprawidłowości enzymów warunkujących przemianę puryn.
Objawy dny moczanowej
Typowy napad dny moczanowej manifestuje się nagłym, silnym bólem i obrzękiem stawu, najczęściej w godzinach porannych. W około 85% przypadków zajęty jest tylko jeden staw, zazwyczaj śródstopno-paliczkowy pierwszego palca stopy. W okolicy stawu widać rumień, a skóra nad nim jest napięta i błyszcząca. Szybko dochodzi do złuszczania się naskórka. Objawy mogą zająć jednak każdy inny staw, np. staw skokowy czy staw kolanowy (rzadziej w obrębie kończyn górnych).
Zajęcie stawu może przebiegać z:
- gorączką;
- uczuciem ogólnego rozbicia;
- dreszczami;
- podwyższeniem stężenia CRP;
- leukocytozą.
Dodatkowo w badaniu morfologicznym krwi stwierdza się podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy.
Stawy w dnie moczanowej
Proces zapalny w stawach wywoływany przez kryształy może mieć charakter ostry lub przewlekły. Ostre zapalenie stawu spowodowane jest pojawieniem się kryształów w jamie stawowej i opłaszczeniem ich immunoglobuliną G poprzez fragment Fab. Fragment Fc łączy się z odpowiednim receptorem na powierzchni fagocytów, głównie neutrofilów. Dochodzi do aktywacji błony komórkowej, fagocytozy i uwalniania wolnych rodników tlenowych, prostaglandyn, leukotrienów i enzymów lizosomalnych. W procesie zapalnym uczestniczą również czynniki krzepnięcia i układ kinin.
Napady dny i przejście procesu w stan przewlekły, poprzez działanie proteaz oraz aktywację osteoklastów, prowadzą do postępującego uszkodzenia chrząstki stawowej i kości. Nieleczony napad trwa od 10 dni do 3 tygodni i wygasa samoistnie. W tym czasie jednak powoduje ogromne dolegliwości bólowe, które uniemożliwiają ruch w zajętym stawie.
W przypadku dny moczanowej przewlekłej dochodzi do zapalenia wielostawowego, powstawania guzków dnawych i niewydolności nerek. Z dną przewlekłą często współistnieją schorzenia układu sercowo-naczyniowego i otyłość. Istnieje zwiększone ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów.
Leczenie dny moczanowej
Leczenie dny polega na zapobieganiu hiperurykemii i jej redukcji, a następnie na opanowaniu objawów klinicznych spowodowanych obecnością kryształów moczanu w poszczególnych układach i narządach. Postępowanie niefarmakologiczne to przede wszystkim:
- redukcja masy ciała u osób otyłych;
- dieta ubogopurynowa;
- unikanie używek (alkohol, papierosy).
Hiperurykemia bezobjawowa nie jest wskazaniem do leczenia farmakologicznego, chyba że stężenie kwasu moczowego w surowicy przekracza 12 mg/dl (720 μmol/l) lub jego wydalanie dobowe jest większe niż 1100 mg w ciągu doby.
Dna moczanowa a dieta
Dnę moczanową zwie się potocznie chorobą bogaczy, ponieważ wynika ze spożywania wysokokalorycznych, mięsnych potraw oraz alkoholu. Jedną z głównych przyczyn hiperurykemii jest właśnie zwiększona podaż puryn w pokarmach. Wykazano, że dieta bogatopurynowa, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego, wiąże się aż z 5-krotnie wyższym ryzykiem nawracania napadów dny moczanowej.
Do głównych zaleceń dietetycznych zalicza się:
- unikanie alkoholu (szczególnie piwa) i palenia papierosów;
- spożywanie białek i węglowodanów (zwłaszcza pod postacią pieczywa i kasz), które wzmagają wydalanie moczanów;
- spożywanie: niskotłuszczowych produktów mlecznych, chudego mięsa drobiowego, pieczywa, makaronów, kasz, jabłek, gruszek, pomidorów, ogórków, cukinii, buraków, mail i truskawek;
- unikanie soków owocowych zawierających fruktozę;
- regularne spożywanie posiłków i unikanie tym samym głodzenia się;
- niesmażenie potraw, na rzecz gotowania;
- wypijanie co najmniej 2 litrów płynów na dobę.
Zaleceń tych należy bezwzględnie przestrzegać, ponieważ już jednorazowe spożycie tłustego mięsa czy wypicie piwa może spowodować napad.
Fizjoterapia
Bardzo często w dnie moczanowej stosuje się zabiegi fizykalne, takie jak:
- ultradźwięki;
- okłady parafinowe;
- prądy interferencyjne;
- promieniowanie nadfioletowe.
Wszystkie zabiegi generujące ciepło są przeciwwskazane w ostrym napadzie dny, ponieważ mogą zwiększać istniejący już stan zapalny. Leczenie bodźcami fizykalnymi w czasie dużego zaostrzenia choroby ma na celu łagodzenie bólu oraz obniżenie poziomu stanu zapalnego. Zalecane są zimne okłady i krioterapia miejscowa. Bodźce mechaniczne poprzez masaż powinny ograniczyć się do techniki głaskania przynosząc efekt rozluźniający.
Z kolei w okresie między napadami należy stosować kinezyterapię – ćwiczenia rozciągające, ćwiczenia wzmacniające, jazda na rowerku, ćwiczenia czynne bądź ćwiczenia ogólnokondycyjne. Ponadto skuteczna bywa terapia manualna.
Zostaw komentarz