Endoproteza stawu kolanowego

Endoproteza stawu kolanowego to operacja ortopedyczna, podczas której zniszczony staw kolanowy zastępowany jest specjalnie dobraną protezą, mającą przywrócić bezbolesną ruchomość. Kość udowa łączy się z kością piszczelową w stawie kolanowym, dlatego podczas operacji usuwa się jej część i zastępuje metalowym elementem. Współcześnie to jedyna skuteczna metoda leczenia pacjentów z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową (gonartrozą).

Ryc.1. Zdjęcie RTG jednego z pacjentów naszego Centrum Fizjoterapeuty, który zgłosił się po zabiegu endoprotezy stawu kolanowego w celu podjęcia rehabilitacji.

Endoproteza stawu kolanowego – charakterystyka

Staw kolanowy jest jednym z najbardziej obciążanych i kontuzjowanych stawów w organizmie człowieka. Jest również podatny na rozmaite patologie, w tym chorobę zwyrodnieniową i reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). W skrajnych przypadkach pojawia się konieczność zastosowania endoprotezy stawu kolanowego. Zapotrzebowanie na tego typu zabiegi jest wysokie. W Polsce na planowany zabieg endoprotezoplastyki czeka się 0,5-2 lat. Według badań wszczepiona proteza w 96% przypadków może funkcjonować prawidłowo przez okres od 10 do 15 lat.

Wyróżniamy 3 podstawowe rodzaje protez:

• jednoprzedziałowa powierzchniowa – gdy uszkodzeniu uległa jedynie wewnętrzna lub zewnętrzna część stawu kolanowego. W trakcie zabiegu chirurg usuwa zniszczone fragmenty chrząstki stawowej, a następnie zakłada na kość udową metalową płozę, zaś na kość piszczelową wkładkę wykonaną z metalu lub tworzywa;
• całkowita powierzchniowa – polega na usunięciu i wymianie całej chrząstki stawowej, łąkotki bocznej i przyśrodkowej oraz sąsiadujących, zniszczonych fragmentów;
• ze wzmocnieniem osi – gdy dodatkowo zniszczone są więzadła lub kolano jest skrajnie niestabilne.

Poszczególne elementy protezy mogą być spojone cementem kostnym. Jeśli nie jest on wykorzystywany, należy odczekać, aż kość zrośnie się ze sztucznymi elementami.

Na czym polega endoprotezoplastyka stawu kolanowego?

Głównym celem endoprotezoplastyki stawu kolanowego jest redukcja występujących dolegliwości bólowych, korekcja zaburzonej osi stawu oraz przywrócenie stabilności. Poprzez zwiększenie zakresu ruchomości kolana, pacjent może wrócić do codziennej aktywności i samodzielności w czynnościach podstawowych. Prowadzi to do poprawy jego życia. Zabieg ten wykonuje się w sytuacjach, gdy inne metody leczenia zachowawczego oraz drobne zabiegi inwazyjne nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.

Endoprotezoplastyka kolana zwana jest również alloplastyką. Odbywa się w znieczuleniu ogólnym lub znieczuleniu podpajęczynówkowym. Rozpoczyna się wykonaniem przez chirurga ortopedę nacięcia na kolanie i przesunięcia rzepki na bok, aby uwidocznić wnętrze stawu. W dalszej kolejności usuwa on obydwie łąkotki oraz więzadło krzyżowe przednie (ACL), a następnie bliższą część kości piszczelowej, dalszy odcinek kości udowej oraz chrząstkę stawową wraz z naroślami kostnymi typowymi dla choroby zwyrodnieniowej. Ostatecznie kość udową i kość piszczelową pokrywa się metalowymi implantami, które odtwarzają powierzchnie stawowe.

Czas trwania operacji wynosi około 90-120 minut. Pacjent zostaje w szpitalu pod obserwacją na 7 dni.

Jak żyć z endoprotezą stawu kolanowego?

Pacjent powinien zachować szczególną ostrożność, zwłaszcza w pierwszych tygodniach po operacji. W pierwszej kolejności należy odpowiednio przygotować mieszkanie. Konieczne jest m.in.:

• używanie prysznica zamiast wanny;
• rozłożenie mat antypoślizgowych w łazience;
• usunięcie dywanów i okablowania, aby ograniczyć ryzyko upadku.

Dodatkowo pacjent powinien pamiętać, aby:

• zakładać bieliznę i spodnie w pozycji siedzącej (nie obciążając stawu kolanowego), począwszy od kończyny dolnej operowanej;
• unikać przyciągania kolan do tułowia, a więc zginania stawów kolanowych powyżej 90 stopni (co może mieć miejsce choćby podczas siedzenia w wannie);
• pod prysznic wchodzić zdrową nogą i dostawiać do niej nogę operowaną;
• unikać długotrwałego stania i przeciążania kończyny;
• spać na plecach lub na zdrowym boku;
• wstawać z łóżka od strony nogi operowanej.

W ciągu pierwszych 8-12 tygodni od operacji przeciwwskazane jest noszenie ciężkich zakupów i wykonywanie bardziej angażujących prac domowych. Kluczowa jest również odpowiednio prowadzona rehabilitacja, najlepiej pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty ortopedycznego. Nie tylko wzmocni on mięśnie i przywróci właściwą biomechanikę chodu, ale również nauczy poruszania się o kulach ortopedycznych (co będzie niezbędne w pierwszych tygodniach) oraz zredukuje dolegliwości bólowe.

Zobacz również: Rehabilitacja po endoprotezie kolana.

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego – wskazania

Głównymi wskazaniami do zabiegu są:

• znaczne ograniczenie aktywności pacjenta wskutek zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej;
• wiek powyżej 60 lat;
• niski zakres ruchomości kolana w związku z destrukcją jego powierzchni stawowych;
• duża niestabilność lub podwichnięcie stawu;
• silne, uporczywe dolegliwości bólowe kolana w związku ze zwyrodnieniem, nieustępujące nawet w spoczynku czy w nocy.

Endoprotezę kolana wstawia się wówczas, gdy inne metody leczenia zawiodą.

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego – przeciwwskazania

Przeciwwskazaniami do zabiegu są:

• infekcja w obrębie stawu kolanowego;
• znaczna niewydolność mięśniowa, np. po udarze mózgu;
• gorączka i zaostrzenie chorób przewlekłych;
• zaburzenia ukrwienia kończyny;
• obciążenia internistyczne.

Osteoporoza, młody wiek pacjenta oraz znaczna otyłość są przeciwwskazaniami względnymi.